Hệ thống thông tin địa lý - GIS đã và đang là một công cụ hữu ích cho các cấp chính quyền và doanh nghiệp trong công tác quản lý, quản trị đô thị, là một trợ thủ đắc lực cho các cơ quan nhà nước trong lập, thẩm định và quản lý quy hoạch giao thông và đô thị. Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của dịch vụ logistics và hạ tầng logistics, GIS là một giải pháp song hành cùng với sự phát triển của dịch vụ Logistics, dịch vụ kho bãi và kết nối hạ tầng giao thông.

1. Logistics - yếu tố quan trọng trong năng lực cạnh trạnh của quốc gia

Logistics là hoạt động theo chuỗi dịch vụ từ giai đoạn tiền sản xuất cho tới khi hàng hóa tới tay người dùng cuối cùng. Do đó, các trung tâm logistics có liên quan mật thiết tới các hoạt động vận tải, giao nhận, kho bãi…và ngay cả các thủ tục hành chính có liên quan đến các hoạt động này. Sự phát triển của dịch vụ và các trung tâm Logistics là một yếu tố quan trọng trong thu hút các nhà đầu tư vào mỗi một quốc gia, mở rộng thị trường kinh doanh quốc tế, một công cụ hiệu quả trong liên kết các hoạt dộng kinh tế quốc tế.

Sự thông suốt trong lưu thông, trao đổi hàng hóa trong hạm vi vùng, miền, quốc gia, khu vực hay trên toàn thế giới có ý nghĩa quan trọng sự phát triển chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo số liệu của Tổng cục thống kê năm 2018, năng lực Logistics của chúng ta còn rất khiêm tốn về các yếu tố quy mô chủ yếu là nhỏ (53.74%) và siêu nhỏ (41.4%), quy mô vừa (4.12%) và quy mô lớn chỉ là 0.7%. Về chi phí Logistic, Việt Nam đang chiếm khoảng 25% GDP khá là cao so với 10-13% của các nước như Nhật, Mỹ và cao hơn mức bình quân của các nước đang phát triển ở mức 5-10%. Đến năm 2021, chi phí logistics đã giảm còn khoảng 16,8% GDP (Báo cáo của ngân hàng thế giới). Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) đánh giá Logistics sẽ có những bước chuyển mạnh mẽ trong bối cảnh Việt Nam đang trên đà phục hồi mạnh mẽ sau thời gian giãn cách vì đại dịch Covid.

Để giảm chi phí logistics, nhiều giải pháp được đưa ra trong đó giảm chi phí vận tải được xem là căn cơ. Để kết nối các trung tâm logistic, kho bãi với hệ thống giao thông tốt nhất, các câu hỏi sau cần phải được trả lời:

• • Tuyến vận tải nào có thể tiếp cận tốt nhất tới cảng, trung tâm logistics, kho hàng?
  • So sánh các phương án tiếp cận theo quy tắc đường đi ngắn nhất, chi phí rẻ nhất?
  • Tuyến đường nào tốt nhất để giao hàng?
  • Việc giao hàng nên được lên lịch như thế nào?
  • Đâu là địa điểm tốt nhất cho các trung tâm giao hàng?
  • Làm thế nào để đội xe có thể được tối ưu hóa để đáp ứng các mục tiêu dịch vụ và giảm thiểu chi phí?

2. GIS – Ứng dụng kỹ thuật cho quy hoạch hạ tầng logistics

GIS là một tập hợp bao gồm phần cứng, phần mềm, cơ sở dữ liệu và con người được thiết kế để thu nhận, lưu trữ, cập nhật, thao tác phân tích làm mô hình và hiển thị tất cả các dạng thông tin địa lý có quan hệ không gian nhằm giải quyết các vấn đề về quản lý và quy hoạch. GIS kết nối dữ liệu với bản đồ, tích hợp dữ liệu vị trí (mọi thứ ở đâu) với tất cả các loại thông tin mô tả (mọi thứ ở đó như thế nào). Điều này cung cấp nền tảng để lập bản đồ và phân tích trong khoa học và hầu hết các ngành. GIS giúp người dùng hiểu các mối quan hệ và bối cảnh địa lý. Vì GIS được thiết kế như một hệ thống chung để quản lý dữ liệu không gian, nó được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như: môi trường, khí tượng – thủy văn, trong nông nghiệp, y tế, dịch vụ tài chính, các dịch vụ điện, nước, và đặc biệt trong quy hoạch hạ tầng đô thị, giao thông cũng như logistics. Trong phần lớn lĩnh vực này, GIS đóng vai trò như là một công cụ hỗ trợ ra quyết định cho việc lập kế hoạch hoạt động.

GIS với các công cụ mạnh mẽ và chuyên nghiệp cho phép kết hợp dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau như bản đồ, hình ảnh, ứng dụng và các loại dữ liệu địa lý khác được triển khai, sử dụng trong giao thông vận tải và logistics. Cụ thể, GIS góp phần nghiên cứu lộ trình tối ưu và giảm thiểu chi phí thông qua công cụ tính phí tích hợp vào google Maps; phân tích các tuyến đường vận tải dễ bị tổn thương bằng cách phân tích không gian của các tuyến đường đó và cho phép lựa chọn các tuyến đường thay thế. Tất cả tạo ra một lộ trình tối ưu nhờ vị trí thuận lợi của trung tâm logistics và kho bãi (Hình 1. Ứng dụng GIS trong quy hoạch trung tâm Logistics và dịch vụ hậu cần cảng Vũng Áng ). GIS không chỉ là việc sử dụng phần mềm lập bản đồ hoặc khả năng vẽ và hiển thị các điểm trên bản đồ.

GIS giữ vai trò quan trọng trong việc giúp các tổ chức tối ưu hóa các tuyến đường giao hàng và dịch vụ, mang lại hiệu quả tốt nhất trong việc tìm kiếm đường đi ngắn nhất giữa một tập hợp các nơi cần đến bằng sự kết hợp các yếu tố chi phí tài xế và xe, công suất, lịch trình, và những hạn chế khi sắp xếp các tuyến xe. Nhân viên giao hàng cũng có thể tận dụng điều kiện giao thông vào thời điểm thực tế để điều chỉnh các tuyến đường đội xe có thể đi được để giảm thiểu sự chậm trễ, đồng thời có thể theo dõi đội xe của mình và đảm bảo rằng đội xe đi theo đúng tuyến đường của họ và duy trì hiệu quả, tiến độ.

Hình 1. Ứng dụng GIS trong quy hoạch trung tâm Logistics và dịch vụ hậu cần tại cảng Vũng Áng

Trong lĩnh vực giao thông đường bộ, GIS có những ứng dụng đa dạng bao gồm quy hoạch các tuyến đường theo các loại hình giao thông, bảo trì các tuyến đường và hạ tầng tương ứng, phân tích tai nạn, mô hình hóa giao thông…

Hình 2. Ứng dụng GIS trong quy hoạch hạ tầng giao thông

GIS đã và đang là một giải pháp song hành cùng với sự phát triển của dịch vụ Logistics, thực hiện vai trò như công cụ kỹ thuật trong quy hoạch hệ thống hạ tầng logistics như trung tâm logistics, kho hàng, trung tâm chia chọn, kết nối hạ tầng giao thông và phương thức vận tải. Công cụ GIS là công cụ hỗ trợ đắc lực trong việc hỗ tợ ra quyết định và lựa chọn phương án thực hiện của các cấp quản lý, vận hành nhà nước cũng như các doanh nghiệp tư nhân.

Năm học 2022 – 2023 tới đây, Trường Đại học Công nghệ GTVT chính thức tuyển sinh chuyên ngành Logistics và hạ tầng giao thông trình độ Đại học. Nếu bạn yêu thích chuyên ngành Logistics và hạ tầng giao thông, hãy tìm hiểu qua video dưới đây và đăng ký nguyện vọng nhé!